Jak napisać streszczenie logiczne?

 

Streszczenie logiczne to spójny tekst, odtwarzający logiczny układ czytanego tekstu: uwzględnia  wyodrębnienie  tezy, argumentów,  przykładów i logicznych związków między nimi.

Kiedy analizujemy tekst argumentacyjny (popularnonaukowy, publicystyczny, informacyjny) musimy wziąć pod uwagę:

·   Po pierwsze – temat (mówiąc najprościej – o czym jest tekst?). Nie możemy przy tym zapominać o tytule, ponieważ on właśnie najczęściej sugeruje nam temat.

·  Po drugie – rozwinięcie tematu, czyli co autor na wybrany przez siebie temat ma do powiedzenia. Zrekonstruowanie logiki wywodu autora musi uwzględniać kompozycję tekstu, musimy zatem odtworzyć strukturę akapitową. Najprostszym rozwiązaniem będzie zastosowanie sformułowań:
w części wstępnej (na początku) tekstu autor mówi o ..., w części środkowej (w rozwinięciu) tekstu ..., w części końcowej tekstu ... .

Należałoby odpowiedzieć sobie na pytanie: dlaczego struktura akapitów analizowanego tekstu (czy to fabularnego, czy argumentacyjnego) jest przy budowie  schematu  tak  ważna?  Otóż  dobrze  skonstruowany  tekst  powinien  zachowywać  zasadę,  iż w każdym akapicie znajduje się jedna główna myśl. I my musimy tę myśl odnaleźć. (Może się ona znajdować na początku, w środku bądź na końcu akapitu.) Musimy zatem zastanowić się, jaką rolę pełni dany akapit w kontekście całego tekstu. I tu przyda nam się znajomość różnych typów akapitów. Możemy je najogólniej podzielić na trzy kategorie: akapity zawierające tzw. wypowiedzenie akapitowe, czyli główną myśl; akapity łącznikowe, których celem jest budowanie spójności tekstu; akapity przetwarzające myśl zawartą w poprzednim akapicie, czyli innym językiem, w inny sposób rozważające to samo zagadnienie. Dla naszego celu  –  napisania  streszczenia  –  dwa  ostatnie  typy  akapitów  nie  są  ważne  i  możemy    je pominąć.

Kiedy mamy już zapisany schemat tekstu, możemy przystąpić do części dla naszej pracy zasadniczej, czyli wyszukania/odtworzenia tezy, argumentów, dowodów.

 Teza

W najprościej skonstruowanych tekstach teza wyrażona jest bezpośrednio, najczęściej implicytnie (na początku). Jeśli nie mamy tak jednoznacznej sytuacji, musimy zanalizować temat, ponieważ to on powinien ową tezę zapowiadać. Na prawidłowe odczytanie tezy mogą nas również naprowadzić  słowa – klucze występujące w danym tekście.

 Argumenty

W trafnym odszukaniu argumentów pomoże nam zapisany wcześniej schemat. W nim bowiem powinna być odtworzona struktura: kolejne akapity to kolejne argumenty. Ale nie tylko ich wypisanie będzie dla nas ważne. My musimy również wykryć zasadę  porządkowania owych argumentów. W tym zakresie możliwości jest kilka. Na przykład najważniejszym może okazać się pierwszy lub ostatni argument lub też układ argumentów może wynikać z zachowania ich porządku przyczynowo-skutkowego, dany akapit będzie wówczas wynikał z poprzedniego. Możemy mieć również do czynienia z sytuacją, gdy układ akapitów może być wynikiem zachowania chronologii ich pojawiania się w historii rozwoju naszej myśli czy cywilizacji. Może wreszcie struktura argumentów zachować kolejność ich „ważności” wobec tezy, pokazać ich uporządkowanie zgodne z ich siłą motywacyjną, czyli być dowodem subiektywizmu autora rozstrzygającego wybrany problem.
Dodatkową trudnością może być pojawianie się obok argumentów kontrargumentów, ponieważ taka sytuacja wymaga jeszcze uważniejszego prześledzenia struktury tekstu.

 Dowody

Argument bez dowodu jest mało przekonujący, dlatego dowody powinny pojawić się przy każdym argumencie, ponieważ wzmacniają jego siłę perswazyjną. W jaki sposób wyrażane są w tekście dowody? To zależy od typu analizowanego tekstu. Najczęściej są to konkretne przykłady, dane liczbowe, cytaty, przytoczenie czyjejś teorii. Sposób wyrażania dowodu jest bardzo ważny, bo ma być jednocześnie świadectwem uczciwości, rzetelności informacji przekazywanej w tekście. Problem, przed jakim staje autor streszczenia, polega na tym, że musi on podjąć decyzję, czy podać wszystkie dowody (nie jest to możliwe, jeśli jest ich wiele do każdego argumentu), czy podać jeden przykładowy – a zatem wprowadzić subiektywną selekcję, jeśli dowody mają równorzędną wartość. Wreszcie – czy można stosować uogólnienia, zapisując dowody. W praktyce może to oznaczać, ze zamiast podawania tytułu konkretnego utworu literackiego zapiszemy: (…) w literaturze. Na te wątpliwości i pytania nie ma jednej jednoznacznej odpowiedzi. Nasza strategia, kiedy  piszemy streszczenie, będzie zawsze inna, bo będzie wynikać z różnorodnych kontekstów – jaki typ tekstu analizujemy, jaki charakter użytkowy ma mieć nasze streszczenie itp.

Pisząc logiczne streszczenie, staniemy przed logicznym dylematem – jak pogodzić ideę streszczenia, które z założenia jest odczytaniem najważniejszych informacji, a więc biorąc pod uwagę strukturę tekstu – uogólnieniem, z rolą dowodu w tym streszczeniu, ponieważ dowód jest przecież szczegółem.

 Musimy pamiętać, że:

·  streszczenie powinno być zwięzłe; najlepiej, jeśli mamy podaną liczbę słów, której nie możemy  przekroczyć.  Niemniej  jednak  długość  streszczenia  będzie  zależała  nie  tylko  od naszej umiejętności precyzyjnego pisania, ale także od gatunku streszczanego tekstu, jego długości, „gęstości” zawartych w nim informacji czy wreszcie od celu, dla którego piszemy nasze streszczenie – czy ma ono zastąpić streszczany tekst , czy funkcjonować obok niego.

· streszczenie powinno być obiektywne. Nie powinniśmy w nim umieszczać zbędnych określeń wskazujących bezpośrednio na subiektywizm,  np.  uważam...,  moim  zdaniem...,  lub pośrednio – w tym pięknym utworze..., najciekawszym utworem...

·  streszczenie powinno stanowić spójny, logicznie uporządkowany tekst.

· streszczenie powinno być napisane własnymi słowami, nie powinniśmy wykorzystywać zwrotów z tekstu, naśladować stylu autora. Wyjątek stanowić będą terminy naukowe lub inne specyficzne dla danej dziedziny życia, o której mowa w tekście.

 

Na podstawie materiałów opracowanych przez OKE w Jaworznie

 

 

 
 

 

 

 

 

Drukuj E-mail