Wypowiedź monologowa - klasy I Technikum
Twoim zadaniem jest przygotowanie i publiczne wygłoszenie dłuższej wypowiedzi monologowej (trwającej 5-10 minut). Temat zobowiązuje Cię do analizy wskazanego tekstu oraz odwołania się do wybranych tekstów kultury (utworu literackiego, filmu, tekstu ikonograficznego, gry komputerowej, reklamy). Wybierz takie teksty, które znasz i o których opowiesz w interesujący sposób. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji. W czasie wygłaszania wypowiedzi możesz korzystać z planu wypowiedzi i cytatów. Powodzenia!
ZADANIE 1.
Jak artyści przedstawiają motyw zazdrości w utworach. Omów temat odwołując się do wiersza Jana Kochanowskiego O zazdrości i innych tekstów kultury
Jan Kochanowski - O zazdrości
Ani przyjaciel, ani wielkość złota,
Ani uchowa złej przygody cnota;
Przeklęta Zazdrość dziwnie się frasuje,
Kiedy u kogo co nad ludzi czuje.
Więc jesli nie zje, tedy przedsię szczeka,
A ustawicznie na twoje złe czeka.
To na nię fortel: nic nie czuć do siebie[1]
A wszytko mężnie wytrzymać w potrzebie.
Przypisy
nic nie czuć do siebie— nie poczuwać się do niczego.
ZADANIE 2.
Motyw matki cierpiącej. Omów temat odwołując się do wiersza "Posłuchajcie, bracia miła" i wybranych tekstów kultury.
ZADANIE 3.
Jakie funkcje w tekstach kultury może pełnić motyw buntu? Odpowiedz, odwołując się do obrazu Caravaggia "Wulkan zakuwający Prometeusza" oraz wybranych utworów literackich.
ZADANIE 4.
Świat i życie ludzkie pojmowane jako przedstawienie. Odwołaj się do utworu Jana Kochanowskiego "O żywocie ludzkim" i innych tekstów kultury.
O żywocie ludzkim
Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa;
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom.
ZADANIE 5.
Jakie wartości artyści uważają za szczególnie cenne? Omów zagadnienie, odwołując się do "Trenu IX" J. Kochanowskiego oraz wybranych tekstów kultury.
ZADANIE 6.
Motyw bólu po stracie bliskich. Omów zagadnienie, odwołując się do "Trenu I" J. Kochanowskiego oraz wybranych tekstów kultury.
Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe
I lamenty, i skargi Symonidowe,
Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania
I żale, i frasunki, i rąk łamania,
Wszytki a wszytki zaraz w dom sie mój noście,
A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomoście,
Z którą mię niepobożna śmierć rozdzieliła
I wszytkich moich pociech nagle zbawiła.
Tak więc smok, upatrzywszy gniazdo kryjome,
Słowiczki liche zbiera, a swe łakome
Gardło pasie; tym czasem matka szczebiece
Uboga, a na zbójcę co raz sie miece.
Prózno, bo i na samę okrutnik zmierza,
A ta nieboga ledwe umyka pierza.
"Prózno płakać" - podobno drudzy rzeczecie.
Cóż, prze Bóg żywy, nie jest prózno na świecie?
Wszystko prózno; macamy, gdzie miękcej w rzeczy,
A ono wszędy ciśnie: błąd wiek człowieczy.
Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować,
Czyli sie z przyrodzeniem gwałtem mocować.
ZADANIE 7.
Archaizmy w języku. Omów zagadnienie, odwołując się do "Bogurodzicy" i innych tekstów literatury dawnej.
Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!
Twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kiryjelejzon.
Twego dziela krzciciela, Bożyce,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon.
ZADANIE 8.
Jakie recepty na szczęśliwe życie można znaleźć w tekstach kultury? Odpowiedz, odwołując się do "Pieśni IX" Jana Kochanowskiego oraz wybranych tekstów kultury.
Nie porzucaj nadzieje,
Jakoć się kolwiek dzieje:
Bo nie już słońce ostatnie zachodzi,
A po złej chwili piękny dzień przychodzi.
Patrzaj teraz na lasy,
Jako prze zimne czasy
Wszystkę swą krasę drzewa utraciły,
A śniegi pola wysoko przykryły.
Po chwili wiosna przyjdzie,
Ten śnieg z nienagła zyjdzie,
A ziemia, skoro słońce jej zagrzeje,
W rozliczne barwy znowu się odzieje.
Nic wiecznego na świecie:
Radość się z troską plecie,
A kiedy jedna weźmie moc nawiętszą,
Wtenczas masz ujźrzeć odmianę naprędszą.
ZADANIE 9.
W jaki sposób mity greckie współtworzą europejską kulturę? Odpowiedz, odwołując się do obrazu Marca Chagalla "Upadek Ikara" oraz wybranych tekstów literackich.
ZADANIE 10.
Władza - odpowiedzialność, pokusa czy pułapka? Odpowiedz na podstawie tekstu "Pieśń XIV" Jana Kochanowskiego i innych tekstów kultury
Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,
A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie,
Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono
I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono:
Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,
Żeście miejsce zasiedli boże na ziemi,
Z którego macie nie tak swe własne rzeczy
Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.
(...)
Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem
Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem;
Przełożonych występki miasta zgubiły
I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.
ZADANIE 11.
Przyjaźń jako wartość w życiu człowieka. Omów na podstawie fraszki "Na zachowanie" Jana Kochanowskiego i innych tekstów kultury.
Co bez przyjaciół za żywot? Więzienie,
W którym niesmaczne żadne dobre mienie.
Bo jeslić się co przeciw myśli stanie,
Już jako możesz, sam przechowaj, panie!
Nikt nie poradzi, nikt nie pożałuje;
Takżeć, jeslić się dobrze poszańcuje,
Żaden się z tobą nie będzie radował,
Sam sobie będziesz w komorze smakował.
Co ludzi widzisz, wszytko podejźrzani,
W oczy cię chwali, a na stronie gani.
Nie słyszysz prawdy, nie słyszysz przestrogi,
Być wierę miały uróść na łbie rogi.
Uchowaj Boże takiego żywota,
Daj raczej miłość, a chocia mniej złota!
ZADANIE 12.
W jaki sposób twórcy przedstawiali motyw śmierci? Omów zagadnienie odwołując się do "Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią" oraz innych tekstów kultury.
ZADANIE 13.
Dialog kultury współczesnej z kulturą średniowieczną. W jaki sposób i w jakim celu twórcy nawiązują do średniowiecza? Odpowiedz na podstawie fragm. powieści "Imię róży" Umberto Eco i innych tekstów kultury.
"Imię róży" (fragm.)
Antykwariusze, introligatorzy, rubrykatorzy i uczeni siedzieli przy osobnych stołach, z których każdy stał przy jakimś oknie. A ponieważ okien było czterdzieści […], czterdziestu mnichów mogłoby pracować zgodnie, choć w tym momencie była ich tylko trzydziestka. […]
Najlepiej oświetlone miejsca przeznaczone były dla antykwariuszy, najbardziej doświadczonych iluminatorów, rubrykatorów i kopistów. Każdy stół zaopatrzony był we wszystkie rzeczy niezbędne do iluminowania i do przepisywania: różki z inkaustem, cieniutkie pióra, które paru mnichów ostrzyło właśnie ostrymi nożykami, pumeksy do wygładzania pergaminu, liniały do kreślenia linii, by rozmieszczać potem na nich litery. Obok każdego skryby lub u góry nachylonego blatu stołu znajdował się pulpit, by mnich mógł położyć na nim kodeks, który miał przepisywać i którego karta zakryta była maskowanicą okalającą stosowaną linijkę. A niektórzy mieli inkausty złote i innych kolorów. Inni znowu czytali księgi i wpisywali noty do swoich osobistych kajetów lub na tabliczki. […]
Zbliżyliśmy się do tego, co niegdyś było miejscem pracy Adelmusa i gdzie leżały nadal karty bogato zdobionego psałterza. Karty wykonano z najdelikatniejszego welinu – króla pośród pergaminów – i ostatnia z nich była jeszcze przypięta do stołu. Ledwie starto ją pumeksem i zmiękczono kredą, a następnie wygładzono przy pomocy skrobaka, i od maleńkich dziurek zrobiono po bokach delikatnym rylcem pociągnięto linie, które prowadzić miały rękę artysty. Górna połowa zapełniona była pismem i mnich zaczęła nawet szkicować postacie na marginesach. Całkowicie ukończone były natomiast inne karty i patrząc na nie, ni ja, ni Wilhelm nie potrafiliśmy powstrzymać korzyku zachwycenia. Na marginesach psałterza rysował się świat wywrócony na opak […], w którym psy umykają przed zającami, a jelenie polują na lwy. Maleńkie głowy na ptasiej nodze, zwierzęta z ludzkimi dłońmi na grzbiecie, głowy włochate, z których wyrastają stopy, pręgowane smoki, czworonogi o szyi węża, która splata się w tysiące węzłów nie do rozwikłania […]. Tu jakiś inicjał wyginał się w L i tworzył w dolnej swej części smoka, tam duże V, które daje początek słowu „Verba”, tworzyło, niby naturalną odrośl od swego pnia, węża o tysięcznych skrętach, z z tego wyrastały inne węże, jakby to były pędy roślin i baldachy kwiatowe. Obok psałterza leżała, najwyraźniej dopiero co ukończona, wykwintna złota książeczka o niewiarygodnie małych wymiarach, tak małych, że mógłbym zmieścić ją w dłoni. Litery drobne, miniatury na marginesach przy pierwszym spojrzeniu ledwie widoczne, a oko musiało obejrzeć je z bliska, by ukazały się w całej swej urodzie (i człowiek zadawał sobie pytanie, jakim nadludzkim przyrządem iluminator kreślił je, żeby uzyskać tak żywe efekty na tak niewielkiej przestrzeni). Marginesami książeczki bez reszty zawładnęły maleńkie figurki, które w sposób prawie naturalny wypełniły wolne miejsce.
ZADANIE 14.
Omów motyw cierpienia w na przykładzie biblijnej "Księgi Hioba" i wybranych tekstów kultury.
ZADANIE 15.
Czy sztuka może uczynić twórcę nieśmiertelnym? Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonej pieśni Jana Kochanowskiego i do wybranych tekstów kultury.
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony
Polecę precz, poeta, ze dwojej złożony
Natury: ani ja już przebywać na ziemi
Więcej będę; a więtszy nad zazdrość, ludnemi
Miasty wzgardzę. On, w równym szczęściu urodzony,
On ja, jako mię zowiesz, wielce ulubiony
Mój Myszkowski, nie umrę ani mię czarnymi
Styks niewesoła zamknie odnogami swymi.
(...)
O mnie Moskwa i będą wiedzieć Tatarowie,
I róznego mieszkańcy świata Anglikowie;
Mnie Niemiec i waleczny Hiszpan, mnie poznają,
Którzy głęboki strumień Tybrowy pijają.
Niech przy próznym pogrzebie żadne narzekanie,
Żaden lament nie będzie ani uskarżanie:
Świec i dzwonów zaniechaj, i mar drogo słanych,
I głosem żałobliwym żołtarzów spiewanych!
ZADANIE 16.
Czy sztuka jest w stanie oswoić człowieka ze śmiercią? Rozważ problem, odwołując się do ilustracji "Trenów" J. Kochanowskiego oraz wybranych tekstów literackich.
ZADANIE 17.
Motyw Apokalipsy w kulturze i sztuce. Omów na przykładzie fotografii "Czas Apokalipsy" Chrisa Niedenthala i wybranych tekstów literackich.
ZADANIE 18.
Ślady średniowiecza ww współczesnej polszczyźnie. Odpowiedz na podstawie zgromadzonego przez siebie materiału językowego i wybranego tekstu literackiego.