- Na podstawie poniższej wypowiedzi lorda Horatio Kitchenera, określ, jakie postawy Europejczyków wobec ludności Indii ona reprezentuje.
- Na podstawie Internetu sporządź krótki biogram Horatio Kitchenera.
Świadomość immanentnej wyższości Europejczyków zdobyła dla nas Indie. Bez względu na to, jak wykształcony i mądry może być tubylec i jaką odwagę może wykazywać, niezależnie od rangi, jaki stopień moglibyśmy mu nadać, nie sądzę, by z tego powodu mógł być uznany za równego oficerowi brytyjskiemu.
(J. Kieniewicz, Od ekspansji do dominacji. Próba teorii kolonializmu, Warszawa 1986 r. )
Tekst II
Cecil Rhodes o znaczeniu kolonii
Zwiedziłem wczoraj East End i byłem na zebraniu bezrobotnych. Gdy nasłuchałem się tam dzikich przemówień, które były jednak okrzykiem „chleba! chleba!” i wracając do domu, zastanawiałem się nad tym, co widziałem, przekonałem się bardziej niż kiedykolwiek o znaczeniu imperializmu. Miom najgłębszym marzeniem jest rozwiązanie kwestii społecznej, a mianowicie: aby uratować czterdzieści milionów mieszkańców Zjednoczonego Królestwa od zgubnej wojny domowej, my politycy kolonialni, musimy zdobyć nowe ziemie, aby rozmieścić na nich nadmiar ludności, aby uzyskać nowe rynki zbytu towarów produkowanych w fabrykach i wydobywanych w kopalniach. Imperium, mówiłem zawsze, to kwestia żołądka. Jeśli nie chcecie wojny domowej, musicie stać się imperialistami.
(J. Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1978 r.)
- Na podstawie Internetu sporządź krótki biogram Cecila Rhodesa.
- Znając życie polityczne C. Rhodesa, wyjaśnij w jakim znaczeniu w tekście użyte zostały następujące pojęcia: imperializm, wojna domowa, politycy kolonialni.
- Na podstawie tekstu, wymień przyczyny podbojów kolonialnych.
Tekst III
Fragment współczesnej syntezy historii powszechnej XIX w.
Zasadniczy wpływ na politykę Francji do końca XIX w. aż do zakończenia II wojny światowej miała doktryna asocjacji, po raz pierwszy sprecyzowana w 1997 r. przez Paula Leroy-Beaulieu. Zgodnie z jego credo autochtoni (rdzenni mieszkańcy) mieli być przystosowani do administrowania kolonią w ramach tzw. autonomii kolonialnej, czyli mieli być włączeni „w proces wypełniania cywilizowanego posłannictwa Francji”. Inny system w tych warunkach nie miałby faktycznie szans realizacji, gdyż nawet trudno sobie wyobrazić tysiące Francuzów uczących się języków tubylczych i zaludniających lokalne biura administracyjne. Zatem to kolorowi w służbie Francji mieli uczyć się języka imperium i poznawać dzieje kultury i cywilizacji francuskiej, czyli mieli ulegać kulturowej asymilacji – stawać się kolorowymi Francuzami. Na nich też miał spoczywać obowiązek wzbudzania w autochtonach miłości do francuskiej ojczyzny i dumy z tego, że Francja chce im oddać cząstkę swojego dziedzictwa. Aby osiągnąć te cele, Francuzi zainstalowali na terytoriach zamorskich swój system szkolnictwa i realizowali swój program szkolny, co prowadziło do zaskakujących sytuacji. Czarnoskórzy malcy z Afryki uczyli się, że: „Przodkowie nasi, Gallowie, mieli jasne włosy i niebieskie oczy”.
( A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2008 r.)
- Na podstawie tekstu, podaj przyczynę dążenia Francji do wprowadzenia tzw. autonomii kolonialnej.
- Określ, jaki był francuski model polityki kolonialnej.
Tekst IV
Fragment współczesnej monografii
Należy unikać przesady w ocenie stosunkowej łatwości, z jaką Wielka Brytania „pozyskała” dużą część Afryki w ostatnich dekadach XIX w. Administracja i zarządzanie stwarzały więcej problemów niż podbój. Nadal istniało niebezpieczeństwo buntów, choć zwykle nie było konieczne utrzymywanie dużych garnizonów wojskowych. Nadrzędność korony często udawało się wpisać w istniejące struktury władzy. Zadawszy sobie tyle trudu, Brytyjczycy nie mieli wątpliwości, że ich panowanie będzie trwało długi czas. Trudno było sobie wyobrazić, aby w dającej się przewidzieć przyszłości Afrykanie potrafili dokonać rozwoju w kierunku „odpowiedzialnego” rządu. Bezpośrednie zyski dla Wielkiej Brytanii nie były wielkie, ale – wg określenia J. Chamberlaina (polityk brytyjski XIX/XX w.) – w kontynencie afrykańskim można było widzieć „niezagospodarowaną posiadłość”.
(K. Robbins Zmierzch wielkiego mocarstwa, przeł. M. Możdżyńska-Nawotka, Warszawa 2000 r.)
- Wyjaśnij, dlaczego Brytyjczycy uważali, że będą panować na kontynencie afrykańskim przez długi okres. Uzasadnij, podając właściwe argumenty.
- Określ, czy posiadłości w Afryce przynosiły Brytyjczykom duże zyski. Wyjaśnij dlaczego.
II. Na podstawie mapy przedstwiającej Afrykę na początku XX w., podaj, które z państw europejskich miały na jej terenie największe wpływy.
III. Na podstawie ryciny przedstawiającej dzielenie tzw. chińskiego ciasta królów i cesarzy (karykatura z 1898 r. opublikowana we francuskiej gazecie "Le Petit Journal"), wyjaśnij wymowę rysunku i rozpoznaj przedstwione na nim postacie.
