LAND ART
Land art, Earth art, Sztuka ziemi, Sztuka krajobrazu to działalność artystyczna, w której miejscem zdarzeń - tłem, kontekstem, tworzywem stała się przestrzeń ziemi, obszar środowiska naturalnego. Dla stworzenia obiektu o charakterze artystycznym działania Land art stały się ingerencją w pejzaż, przekształceniem jego fragmentu, wykorzystaniem naturalnych procesów (erozja, czynniki atmosferyczne, np. wiatr).
Realizacje Land art pojawiły się w sztuce w latach 60. XX wieku, a najciekawsze realizacje przypadły na lata 70. Sztuka ziemi kumulowała tendencje i zjawiska zachodzące w artystycznym świecie drugiej połowy XX wieku (takie jak przenoszenie nacisku z końcowego rezultatu - dzieła na proces jego powstawania, zainteresowanie ekologią, performance). Land art to nie tylko obiekty wielokilometrowe, wymagające radykalnych prac ziemnych, ale także subtelne kompozycje istniejące kilka chwil (niszczone np. falą przypływu). Wiele dzieł tego typu prezentowanych było w tradycyjnych instytucjach sztuki (galerie, muzea) w postaci dokumentacji fotograficznej, filmowej, szkiców realizacyjnych, map.
Christo & Jean Claude - Wrapped Trees, Fondation Beyeler and Berower Park, Riehen, Switzerland, 1997-98
Photo: Wolfgang Volz
Robert Smithson, Spiral Jetty, 1970 (Great Salt Lake, Utah). Photo by Gianfranco Gorgoni
STREET ART
Street art to zjawisko, w którym sztuka "wychodzi" z galerii, muzeów czy ogólnie pojętych zamkniętych przestrzeni i znajduje się „na ulicy”. Niektórzy przypisują temu określeniu znaczenie przenośne (sztuka "wyrzucona na bruk” z różnych instytucji zajmujących się wspieraniem działań artystycznych).
W skład street artu wchodzą między innymi graffiti (w tym murale – wielkoformatowe obrazy wykonywane na budynkach), projekcje wideo czy instalacje artystyczne znajdujące się w miejscach publicznych.
Twórcy street artu zestawiają wytwory artystyczne z nie-artystycznym otoczeniem, skłaniając przechodniów – głównych odbiorców – do przemyśleń, czy chociażby zatrzymania się na chwilę w codziennymi biegu.
Naturalną częścią street artu - podobnie jak land artu - jest nietrwałość jego wytworów. Umieszczane, często nielegalnie, obrazy, plakaty czy rzeźby są eliminowane z przestrzeni publicznej. Twórcy tego nurtu najczęściej posługują się pseudonimami. Do najbardziej znanych należą Banksy tworzący początkowo w Bristolu w Wielkiej Brytanii, John Fakner (uważany za pioniera ruchu) związany z Nowym Jorkiem, paryscy artyści tacy jak Space Invader, Zevs czy Mosko et Associes, a także BLU z Pragi.
Najprostszym przykładem street artu jest graffiti - tworzone przy użyciu farb sprayowych, ręcznie bądź z szablonów (korzystanie z szablonów określane jest jako stencil art). Wcześniej przygotowana matryca pozwala na szybkie pokrycie farbą każdej powierzchni, m.in. ścian budynków, murów, wagonów kolejowych. Powstałe obiekty są podpisywane przez swoich autorów najczęściej pseudonimem, by ich dzieła pozostały anonimowe.
Najnowszym przejawem ulicznej sztuki jest graffiti 3D. Obrazy wykonuje się kredą lub farbą na różnych płaszczyznach, tworząc optyczne złudzenie przestrzenności. Właściwe zniekształcenie postaci lub przedmiotów powoduje, że dzieło „ożywa”.
Kolejnym rodzajem street artu jest mural. Monumentalny obraz naścienny, reklamujący pewien produkt lub zdarzenie, upowszechnił się w okresie PRL-u, kiedy promowano instytucje państwowe (pozostałości takich murali można jeszcze spotkać na łódzkich ulicach). Dziś murale służą także prezentacji treści historycznych, upamiętniających ważne wydarzenia. Dużą popularnością w sztuce publicznej cieszy się wlepka, czyli niewielka naklejka, na której znajduje się określony komunikat tekstowy lub graficzny. Stiker art można spotkać w środkach komunikacji miejskich, zwłaszcza na drzwiach i szybach, wlepki można również zauważyć na znakach drogowych.
Twórcy street artu za pomocą sztuki ulicznej wyrażają często swoje polityczne i społeczne poglądy (najlepszym przykładem jest Banksy).
Banksy - Peace soldiers
Street art 3D - Ice Abyss (Edgar Mueller)
BODY ART
Sztuka ciała (ang. body art) – pojęcie to jest dosyć szerokie i zawiera wszelkie przejawy artystycznych działań, w których głównym tworzywem i środkiem ekspresji jest ciało ludzkie, traktowane jako źródło samopoznania. Twórcy body artu badają relacje pomiędzy własną fizycznością i psychiką. W ich akcjach ciało podlega przekształceniu przez przebranie, często poddawane jest aktom agresji i w ten sposób doświadczane do granic cierpienia (akcjoniści wiedeńscy; o ich działalności, np. tutaj https://glasg0wkiss.wordpress.com/2012/01/21/akcjonizm-wiedenski). Akcje body art przebiegają w jednym miejscu (najczęściej galeriach), zgodnie z opracowanym scenariuszem, zwykle są też dokumentowane przy pomocy filmu lub fotografii.
Najczęściej przyjmuje się, że body art stanowi odmianę czy element performance'u – sztuki, w której ciało może stanowić zarówno materiał, instrument, jak i rezultat działania artystycznego Jego celem jest pogłębianie świadomości ciała (aż po graniczne doświadczenie bólu i – co ciekawe, dużo rzadziej – przyjemności), a przez to rozpoznanie możliwości samopoznania. W radykalnej postaci w akcjach tego typu padało pytanie: Czy ciało przejmuje kontrolę nad świadomością, osobowością, emocjami, odruchami? Na tak postawione pytanie starali się odpowiedzieć w swoich akcjach artystycznych, np.: Stelarc (wisząc nago, twarzą w dół, kilkadziesiąt centymetrów nad ziemią na kilkudziesięciu metalowych hakach wbitych bezpośrednio w skórę), Chris Burden (który w Shoot postrzelił się w ramię, a w Tra n s - Fi x e d przybił się za pomocą cienkich gwoździ do maski Volkswagena).
Jednak body art to nie tylko tak szokujące i drastyczne działania – większość artystów tego nurtu w bardziej umiarkowany sposób testowała możliwości ludzkiego ciała. Dennis Oppenheim (leżąc w pełnym słońcu z książką osłaniająca nagą klatkę piersiową aż do poparzenia słonecznego skóry), Marina Abramović (tańcząc aż do zupełnego wyczerpania), Rebecca Horn (performance, podczas którego usiłowała podnieść drobne przedmioty z podłogi galerii przymocowanymi do palców dłoni ponad metrowymi cienkimi pałeczkami), Vito Acconci (wchodząc i schodząc z krzesła przez kilka godzi aż do utraty sił – akcja ta była powtarzana codziennie, przez kilka miesięcy, dokumentowana w fotografii i opisie).
Body art dąży więc do - z jednej strony - zniesienia opozycji między przeżyciem sztuki a zwyczajnym doświadczeniem tego, co zmysłowe, cielesne, a z drugiej - do zatarcia granicy między sztuką a rzeczywistością.
Chris Burden, Trans - Fixed, 1974
Rebecca Horn, Finger Gloves, 1972
Jarosław Olczak